Czy odporność jest kluczem do radzenia sobie z burzliwymi zmianami?

Odporność jest koncepcją stosowaną w wielu różnych dyscyplinach, w tym psychologii, ekonomii, ekologii, zdrowiu, socjologii lub inżynierii. Istnieje wiele zasobów, takich jak czasopisma akademickie, polityka międzynarodowa, dyskursy, badania naukowe, a także książki do samodzielnej nauki, które traktują o odporności i doceniają jej rosnące znaczenie. 

Pojęcie odporności jest również coraz częściej wymieniane w kontekście zmian na rynku pracy, zachodzących wokół nas i nieuniknionych. Światowa pandemia COVID-19 wywołała szereg niepewności, z którymi każdy z nas musi sobie poradzić. Podczas gdy tworzenie nowych miejsc pracy ulega spowolnieniu, likwidacja miejsc pracy nabiera tempa. Zgodnie z Future of Jobs Report 2020 przeprowadzonym przez Światowe Forum Ekonomiczne, opublikowanym w październiku 2020 r., do 2025 r. 85 mln miejsc pracy może zostać zlikwidowanych w wyniku zmiany podziału pracy między ludźmi a maszynami. Perspektywa ta wymusza na nas elastyczne dostosowywanie się do zmian i ich akceptację. A odporność może nam jak najbardziej pomóc w tym zakresie. Aby lepiej zrozumieć koncepcję i znaczenie odporności, przyjrzyjmy się bliżej, w jaki sposób jest ona postrzegana w różnych dyscyplinach

Różne koncepcje odporności

  1. Odporność psychologiczna: w psychologii odporność rozumie się jako zdolność do przystosowania się do przeciwności, traumy lub stresu i radzenia sobie z nimi w zdrowy i wydajny sposób.
  2. Odporność fizyczna: zdolność ciała ludzkiego do wytrzymania stresu fizycznego, takiego jak choroba lub uraz.
  3. Odporność gospodarcza: zdolność systemu lub organizacji do przetrwania wstrząsów gospodarczych, takich jak recesja lub zmienność rynku, i przezwyciężania ich skutków.
  4. Odporność wspólnoty: zdolność społeczności do przystosowania się do zdarzeń destrukcyjnych, takich jak klęski żywiołowe lub pogorszenie koniunktury gospodarczej, i przezwyciężania ich skutków.
  5. Odporność ekologiczna: zdolność ekosystemu do odbudowy po katastrofach lub czynnikach stresogennych, takich jak zmiana klimatu lub wylesianie.

Jak widać, wszystkie te koncepcje mają jedną wspólną cechę. To zdolność adaptacji, radzenia sobie ze zmianami, stawiania im oporu lub przezwyciężania ich skutków, których nie można w pełni kontrolować. Umiejętność ta zyska na znaczeniu, gdyż tempo niekontrolowanych zmian, które zachodzą wokół nas, będzie nadal rosło.

Z jakimi czynnikami stresogennymi najczęściej mamy do czynienia w codziennym życiu zawodowym?

Szybko postępujące zmiany zachodzące w naszym środowisku wywierają na nas coraz większą presję. W związku z tym coraz większą uwagę zwraca się na umiejętność radzenia sobie z tą presją i budowanie naszej odporności. Według badania przeprowadzonego przez Deloitte Global 2022 Gen Z i Millennial Survey, 46 % przedstawicieli Pokolenia Z i 38 % Milennialsów zgłosiło towarzyszące im przez cały czas uczucie stresu. Poziom stresu i lęku jest wyższy wśród kobiet – 53 % kobiet i 39 % mężczyzn z Pokolenia Z oraz 41 % kobiet i 36 % mężczyzn wśród Milenialsów doświadcza wysokiego poziomu stresu. W ostatnich latach (2020–2022) poziomy te utrzymywały się na stosunkowo stałym poziomie. Główne czynniki przyczyniające się do stresu to: długoterminowa sytuacja finansowa, bieżące wydatki, zdrowie i kondycja członków rodziny, obawy związane ze zdrowiem psychicznym oraz relacje rodzinne i osobiste.

Ponadto 46 % przedstawicieli Pokolenia Z i 45 % Milenialsów zgłosiło zjawisko wypalenia zawodowego ze względu na intensywny i wymagający charakter ich pracy. Ponad dwie piąte respondentów stwierdziło również, że część ich współpracowników zrezygnowała niedawno z pracy z powodu wypalenia zawodowego. Chociaż oba pokolenia przyznały, że ich organizacje w dużym stopniu starają się dbać o zdrowie psychiczne, nie zawsze widoczne są namacalne, pozytywne zmiany. Wyniki te potwierdzają, że budowanie naszej odporności staje się czymś więcej niż koniecznością w celu zwiększenia naszej zdolności adaptacyjnej.

W jaki sposób możemy rozwijać odporność, aby lepiej przygotować się na zmiany?

Odporność może być dużym atutem na rynku pracy pod wieloma względami. Po pierwsze, może nam pomóc w radzeniu sobie z wyzwaniami i problemami, często pojawiającymi się w miejscu pracy. Pracownicy wykazujący się odpornością są lepiej przygotowani do dostosowania się do tych sytuacji, do utrzymania swojej motywacji i wydajności. 

Według Rob Cross (Harward BUSINESS REVIEW, 2021) największe istniejące źródła odporności to:

  • Empatia – zapewnia uczucie współodczuwania, służące uwolnieniu negatywnych emocji;
  • Nagły przypływ energii – umożliwia nam zmianę pracy lub radzenie sobie z wyzwaniami;
  • Polityka – pomaga nam zrozumieć ludzi sprawujących władzę w danej sytuacji;
  • Powrót do formy – umożliwia nam odzyskanie wiarę w siebie i słuszność naszych działań;
  • Wizja – pomaga widzieć to, co przed nami;
  • Perspektywa – pomaga nam zachować dystans w przypadku wystąpienia problemów;
  • Cel – przypomina nam o misji lub znaczeniu naszej pracy;
  • Humor –pomaga nam potraktować z przymrużeniem oka siebie i całą sytuację.

W związku z powyższym, opracowując te źródła, będziemy również budować naszą odporność i dobrostan psychiczny w celu wykorzystania możliwości rozwoju i naszego potencjału. 

Budowanie odporności to nie tylko zadanie indywidualne, ale również wspólna odpowiedzialność. Pracodawcy i decydenci mogą również znacząco wpływać na środowisko pracy w celu zwiększenia odporności. W badaniu Deloitte przedstawiono szereg wniosków dla kadry zarządzającej, w tym:

  • wspieranie osób fizycznych zmagających się z niepewną sytuacją ekonomiczną i wahaniami finansowymi,
  • wzmocnienie innych w celu umożliwienia im wprowadzenia i napędzania zmian
  • wdrażanie strategii pracy hybrydowej, 
  • priorytetowe traktowanie działań z dziedziny klimatu,
  • wspieranie lepszej kondycji zdrowia psychicznego w miejscu pracy poprzez zapewnienie środków, doradztwa lub terapii.

Odniesienia:

WORLD ECONOMIC FORUM. The Future of Jobs Report 2020. October 2020. Dostępne pod adresem: https://www.weforum.org/reports/the-future-of-jobs-report-2020/

DELOITTE. The Deloitte Global 2022 Gen Z and Millennial Survey (Deloitte, 2022). Dostępne pod adresem: https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/global/Documents/deloitte-2022-genz-millennial-survey.pdf

CROSS, R. et all. The Secret to Building Resilience (HARWARD BUSINESS REVIEW, 2021). Dostepne pod adresem: https://hbr.org/2021/01/the-secret-to-building-resilience

Autor: Zdenka Havrlikova, AVITEUM, Prague / Czech Republic

Niniejszy tekst został opublikowany na warunkach licencji Creative Commons: CC BY-SA 2.0. Imię i nazwisko autora jest następujące: CC BY-SA 2.0, Autor: Sophia Bickhardt, źródło finansowania: Program Unii Europejskiej Erasmus+ na rzecz Edukacji Dorosłych. Tekst i materiały mogą być powielane, rozpowszechniane, publicznie udostępniane, udostępniane i dostosowywane pod następującymi warunkami: W każdym przypadku należy opublikować nazwisko autora, licencję, jak również adres strony internetowej oryginalnego źródła.

Wsparcie Komisji Europejskiej dla powstania niniejszej publikacji nie stanowi aprobaty dla jej treści, która odzwierciedla jedynie poglądy autorów, a Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek wykorzystanie informacji w niej zawartych.