W czasie pandemii COVID-19 rząd irlandzki wprowadził zasiłek dla bezrobotnych jako specjalne wsparcie finansowe dla wszystkich pracowników, którzy stracili pracę w wyniku pandemii. W założeniu miał trwać sześć tygodni, począwszy od marca 2020 r., wypłacany był przez dwa lata, a ostatnia transza została przelana w marcu 2022 r. Pełna wysokość zasiłku to 350 EUR tygodniowo, przy czym niższe stawki w wysokości 300 EUR, 250 EUR i 203 EUR wprowadzono w późniejszym czasie w zależności od wcześniej osiągniętych dochodów.
Jednym ze skutków pandemii i wypłacanego wsparcia finansowego była zmiana w debacie na temat powszechnego dochodu podstawowego (PDP) w Irlandii. W naszym artykule „Food for Thought [Kwestia do przemyślenia]” przedstawiamy niektóre stanowiska podmiotów społecznych i politycznych biorących udział w tej debacie. W kolejnych artykułach ‘Food for Thought’ przyjrzymy się bardziej szczegółowo niektórym argumentom dotyczącym powyższej kwestii, przedstawianych z różnych perspektyw gospodarczych i politycznych w Irlandii.
W ramach programu obecnego rządu Irlandii podjęto zobowiązanie do przetestowania systemu dochodu podstawowego w trakcie trwania kadencji rządu (2020–2025) jako element „środków przeciwdziałających ubóstwu i promujących proces włączenia społecznego”. Jedna z istniejących partii koalicyjnych, Partia Zielonych, jest oddanym zwolennikiem PDP. Polityka tej partii nawiązuje do uniwersalnego dochodu podstawowego do 2024 r., który nie jest uwarunkowany wysokością dochodów i pozostaje niezmieniony niezależnie od zmian w dochodach danej osoby. Zgodnie z dokumentami programowymi, PDP zastąpiłby szereg świadczeń socjalnych jako nowy sposób zapewnienia ochrony socjalnej i byłby „ważnym narzędziem wyciągania ludzi z ubóstwa i umożliwienia im maksymalnego wykorzystania własnych możliwości edukacyjnych, społecznych i zatrudnienia”.
Chociaż obecne zobowiązanie rządu do pilotowania programu PDP w Irlandii pozostało niepotwierdzone w pierwszym roku jego kadencji, sytuacja ta uległa zmianie po pandemii. W czasie pandemii wiele uwagi poświęcono negatywnym skutkom lockdownu związanego z COVID-19 w stosunku do pracowników zajmujących się kulturą i sztuką w Irlandii i zaapelowano o wprowadzenie środków sektorowych. W związku z tym, że wypłacanie zasiłku osobom, które straciły zatrudnienie w wyniku pandemii stworzyło ważny precedens w zakresie interwencji państwa z wykorzystaniem płatności uniwersalnych w celu zagwarantowania określonego standardu życia, przy wsparciu minister ds. sztuki Partii Zielonych, pojawiła się także okazja do wdrożenia programu pilotażowego w tej dziedzinie.
Projekt pilotażowy rozpoczął przyjmowanie kandydatów w maju 2022 r. obejmując swoim zasięgiem 2000 artystów i pracowników sektora kreatywnego, którzy otrzymają 325 EUR/tydzień w ciągu 3 lat. Projekt pilotażowy zawiera silny komponent badawczy (na liście znajduje się grupa kontrolna kolejnych 10000 artystów) i zgodnie z oczekiwaniami, wyniki mają udowodnić potrzebę wdrożenia programu dla wszystkich artystów w Irlandii.
Niezależnie od działań rządu, po pandemii odbyła się poważna debata na temat PDP, i bardzo szybko okazało się, że oferowane wsparcie jest dalekie od ideału. Kongres Związków Zawodowych Irlandii zajął dość jednoznaczne stanowisko w swoim niedawnym sprawozdaniu zatytułowanym „The Social Wage”, według którego UBI nie jest tym, na czym związki zawodowe powinny się w chwili obecnej koncentrować, jeśli chodzi o prawa pracownicze.
„Związki zawodowe nie popierają UBI i uważają, że pieniądze potrzebne do sfinansowania odpowiedniego dochodu podstawowego mogłyby zostać wykorzystane w bardziej efektywny sposób i lepiej wydatkowane na poprawę wsparcia dochodu i inwestowanie w powszechne usługi publiczne”.
Jeden z argumentów dotyczy jakości i kosztów usług publicznych w Irlandii, podkreślając, iż wypłacanie większych sum jest bezcelowe, jeśli obywatele ponoszą bardzo wysokie koszty usług oferowanych poniżej standardu, takich jak opieka nad dziećmi i zakwaterowanie.
Pozostałe głosy krytyczne reprezentujące lewicę dotyczą m.in. tego, że PDP jest mechanizmem rynkowym, wskazującym na dalsze osłabienie państwa sprawującego opiekę nad obywatelami. Partia „People Before Profit” koncentrowała się w swoich działaniach na zwiększeniu poziomu świadczeń socjalnych dla osób niepracujących (w tym niektórych grup społecznych najbardziej dotkniętych ubóstwem w Irlandii, takich jak osoby starsze i samotne matki) do poziomu PDP. Wnioski nasuwają się same: jeżeli PDP była kwotą potrzebną do życia na przyzwoitym poziomie (dla większości osób to 350 EUR/tydzień) w czasie pandemii, jest to zatem ta sama kwota, która jest potrzebna do godnego życia w dowolnym innym czasie i dlatego powinna stać się minimalnym standardem dobrobytu.
Wydaje się, że związki zawodowe i lewica są zgodne co do tego, że PDP nie powinno być obecnie głównym priorytetem. Działaniami, którym należy nadać priorytet, jest kwestia zapewnienia większej opieki społecznej poprzez inwestowanie w powszechne usługi publiczne i zwiększenie wynagrodzeń (bez ustalania wysokości płacy zapewniającej utrzymanie na minimalnym poziomie).
W kolejnych artykułach ‘Food for Thought’ przeanalizujemy bardziej szczegółowo te i inne stanowiska/argumenty dotyczące kwestii powszechnego dochodu podstawowego w Irlandii.
Źródła:
The Social Wage May 2022.pdf (ictu.ie)
A Socialist Case Against Universal Basic Income – REBEL (rebelnews.ie)
Ireland: Working life in the COVID-19 pandemic 2021 (europa.eu)
Artists to get €325 a week under Basic Income pilot project – News At One (rte.ie)
Universal Basic Income | Green Party
gov.ie – Pandemic Unemployment Payment & Enhanced Illness Benefit to continue until end June – Minister Humphreys (www.gov.ie)
Rozmówcy: Eddie Conlon, National Secretary, People Before Profit
Autor: Hilary Darcy, Financial Justice Ireland, Dublin
Niniejszy tekst został opublikowany na warunkach licencji Creative Commons: CC BY-SA 2.0. Imię i nazwisko autora jest następujące: CC BY-SA 2.0, Autor: Hilary Darcy, źródło finansowania: Program Unii Europejskiej Erasmus+ na rzecz Edukacji Dorosłych. Tekst i materiały mogą być powielane, rozpowszechniane, publicznie udostępniane, udostępniane i adaptowane pod następującymi warunkami: W każdym przypadku należy opublikować nazwisko autora, licencję oraz adres strony internetowej oryginalnego źródła.
Wsparcie Komisji Europejskiej dla powstania niniejszej publikacji nie stanowi aprobaty dla jej treści, która odzwierciedla jedynie poglądy autorów, a Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek wykorzystanie informacji w niej zawartych.