Przemysł 4.0 lub rewolucja na rynku pracy wg Google

Krótkie wprowadzenie

Przełomowy potencjał cyfryzacji i automatyzacji doprowadził do tego, iż rozwój tych dwóch powiązanych ze sobą technologii określa się mianem „kolejnej rewolucji przemysłowej” lub „przemysłu 4.0” (po erze parowej, elektrycznej i komputerowej). Jak wskazują naukowcy, od wieków negatywne skutki zmian technologicznych wpływających na zatrudnienie są kompensowane w perspektywie długoterminowej zmianami w systemach ekonomicznych. W perspektywie krótko- i średnioterminowej miały one jednak często katastrofalne konsekwencje, zarówno społeczne, jak i polityczne.

Z punktu widzenia wielu polskich gałęzi przemysłu, takich jak sektor opakowań czy przetwórstwa metali, przemysł 4.0 może zagrozić konkurencyjności polskich przedsiębiorstw na rynku europejskim. Jest to możliwe jedynie wtedy, gdy nie zaczną one szerzej korzystać z technologii cyfrowych w swoich zakładach produkcyjnych i nie staną się one podstawą ich działalności. 

Polska w obliczu bieżących tendencji

Megatrend automatyzacji i cyfryzacji pracy oraz związana z tym transformacja modelu Przemysłu 4.0 może zatem stanowić zarówno zagrożenie (zwłaszcza ze względu na niską zdolność adaptacyjną do rzeczywistości), jak i szansę dla Polski.

W krótkiej perspektywie

Tendencja ta może być uznana za niebezpieczną dla dalszych perspektyw rozwoju kraju – biorąc pod uwagę obecny model konkurencyjności polskiej gospodarki. W związku z tym szczególne, decydujące znaczenie z punktu widzenia przyszłości polskiego rynku pracy w najbliższych dziesięcioleciach, miałyby rzeczywiste decyzje i działania rządu mające na celu modernizację polskiej gospodarki i zastąpienie tych sloganów (choć nadal zbyt rzadko wyraźnie  artykułowanych) zapowiedzi politycznych.

W przeciwnym razie główną przewagą konkurencyjną naszego kraju pozostaną niskie ceny – zarówno na rynku krajowym, jak i wśród przedsiębiorstw zajmujących się eksportem – głównie ze względu na niskie koszty pracy. Dla porównania: pomimo wzrostu płac realnych w ostatnich latach średnia płaca w Polsce w 2018 r. wynosiła 33,82 % średniego wynagrodzenia w całej UE, ale tylko 25,18 % średniego wynagrodzenia w Niemczech, które są głównym odbiorcą eksportu polskich towarów (dane według GUS i Eurostat).

Wolno przebiegająca innowacja w starzejącym się społeczeństwie

Jak zdiagnozowano w rządowej Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju, polska gospodarka charakteryzuje się niskim poziomem innowacji, wynikającym m.in. z niskiego popytu na nowe technologie w polskich przedsiębiorstwach. Dochodzi do tego niewielkie zainteresowanie rozwojem krajowego kapitału intelektualnego, co oznacza, że automatyzacja pracy i jej cyfryzacja nie postępują bardzo szybko.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego łączne wydatki na badania i rozwój (działalność badawczo-rozwojową) utrzymały się na poziomie nie wyższym niż 1 % PKB od 2002 r., a wśród przedsiębiorstw w 2016 r. udział ten wynosił 0,63 %. W polskim przemyśle ważną rolę nadal odgrywają tradycyjne sektory wytwarzające produkty o niskiej wartości dodanej, takie jak rolnictwo i górnictwo. Nie chodzi jednak tylko o innowacje na rzecz samych innowacji. Ze względu na starzenie się społeczeństwa w naszym kraju rozwiązania mające na celu zastąpienie pracowników będą niezbędne, aby móc przeciwdziałać powtarzającym się recesjom gospodarczym i zapewnić korzyści następnemu pokoleniu emerytów.

Czy automatyzacja pracy wyhamuje w Polsce w związku z koronawirusem?

Niezwykle ważne pytania dotyczą zatem tego, co stanie się w polskiej gospodarce, gdy inwestycje w automatyzację we własnych zakładach staną się bardziej opłacalne dla przedsiębiorców niemieckich niż import niezbędnych usług i produktów z Polski. A także: w dłuższej perspektywie kilku dekad – wykraczającej poza obecny kryzys gospodarczy wynikający z pandemii koronawirusa – polska gospodarka będzie miała czas na przyswajanie i przewidywanie konsekwencji związanych z rozwojem przemysłu 4.0 i automatyzacji pracy.

Bibliografia:

Rynek pracy, https://mfiles.pl/pl/index.php/Rynek_pracy, dostęp 24.05.2022. 2 Przyczyny zmian – pod wpływem jakich czynników zmieni się rynek pracy? epale.ec.europa.eu, dostęp 28.04.2022. 3 Toffler A. (2006), Trzecia fala, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań; 

Toffler A. (2007), Szok przyszłości, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań. 4 WEF (2020), 

The Future of Jobs Report 2020 https://www3.weforum.org/docs/WEF_Future_of_Jobs_2020.pdf, dostęp 20.04.2022. 5 

OECD (2019) https://www.oecd.org/forum/issues/forum-2016-issues-the-future-of-education.htm dostęp 20.04.2022.

McKinsey Global Institute (2017) A Future That Works: Automation, Employment, and Productivity https://www.mckinsey.com/~/media/mckinsey/featured%20insights/Digital%20Disruption/Harnessi ng%20automation%20for%20a%20future%20that%20works/MGI-A-future-that-works-Executivesummary.ashx, dostęp 20.04.2022. 7

Europejski Fundusz Leasingowy. Grupa Crédit Agricole (2019) Które zawody mogą zniknąć w najbliższej przyszłości? https://www.efl.pl/pl/biznes-i-ty/artykuly/ktore-zawody-moga-zniknac-wnajblizszej-przyszlosci, dostęp 20.04.2022. 8 https://pl.beincrypto.com/metaverse-nasza-praca-w-przyszlosci/, dostęp 28.04.2022

Autor: Tomasz Wołowiec, PhD, WSEI university Lublin / Poland

Niniejszy tekst został opublikowany na warunkach licencji Creative Commons: CC BY-SA 2.0. Imię i nazwisko autora jest następujące: CC BY-SA 2.0, Autor: dr Tomasz Wołowiec, źródło finansowania: Program Unii Europejskiej Erasmus+ na rzecz Edukacji Dorosłych. Tekst i materiały mogą być powielane, rozpowszechniane, publicznie udostępniane, udostępniane i dostosowywane pod następującymi warunkami: W każdym przypadku należy opublikować nazwisko autora, licencję, a także adres strony internetowej oryginalnego źródła.

Wsparcie Komisji Europejskiej dla opracowania niniejszej publikacji nie stanowi poparcia dla jej treści, która odzwierciedla jedynie poglądy autorów, a Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek wykorzystanie informacji w niej zawartych.